“22 NİSAN DÜNYA GÜNÜ” ve TÜRKİYE ETKINLIKLERI- (TARİHÇE)
“Kim demiş dünyayı değiştiremezsiniz diye?
Bir tek insan bile dünyayı değiştirebilir!”
Nasıl başlamıştı?
1970'de Harvard Hukuk Fakültesi öğrencisi iken, yukarıdaki sloganla ortaya çıkan ve her 22 Nisan'da dünya üzerinde milyonlarca kişinin katıldığı "Dünya Günü" etkinliklerinin isim babası olan Denis Hayes, 32 yıldır, hâlâ Dünya Günü projesinin başında. Denis ve arkadaşı Mark Dubois, 1970’de yerkürenin selameti açısından, yalnız Amerika'da değil, bütün dünyada konuya dikkat çekmek ve hareketi küreselleştirmek için, “yaşgünü” ("Birthday") sözcüğünden esinlenerek "EarthDay" kavramını bulmuşlar... Dünyanın simgesel yaşgünü... 22 Nisan'da ABD'de 20 milyon kişiyi harekete geçirmeyi başarmışlar. Senatör Gaylord Nelson da onları desteklemiş. Nelson, 22 Nisan 1970’te yaptığı konuşmada "Kirlenmiş kırlar özgürlüğün antitezidir!" diyerek "özgürlükler ülkesi"nde ilk "Temiz Hava Yasası"nın çıkmasını sağlamış...
Mark Dubois ve ÇEKÜL
Mark Dubois’yı, Türkiye, "Dünya Günü" hareketinin Genel Koordinatörü iken, 1990’de tanımıştı.. O yıl, iletişim teknolojileri şimdiki ile kıyas kabul etmeyecek kadar geri olduğu olduğu için, Mark “faksa kuvvet” bütün dünyaya mesajlar iletiyor, dünyayı harekete geçirmeye çalışıyordu. O vakit, ekip olarak buldukları tüm parayı, dergi, eğitim malzemesi, hazır projeler, basın bülteni örnekleri ve benzeri formatlarda basılı malzemeye dönüştürüyor, kalanını da onu dünya üzerinde bu malzemeden yararlanacaklara gönderebilmek için posta parası olarak harcıyorlardı... Mark daha sonra 1993’de Türkiye'ye gelmiş, Çoruh nehrinde yapılan bir raftinge katılmış, Ankara'da yapılan bir seminerde de nehir kirliliği konusunda bildiri sunmuştu... O sıralar kuruluş aşamasında olan ÇEKÜL Vakfını tanıyıp “7 Ağaç Ormanları”, "7 Bölge 7 Kent" projelerinden çok heyecan duyan Mark, 2000 yılındaki "Dünya Günü”nde Seattle’daki Merkez Komite’ye Türkiye'deki etkinliklerin ÇEKÜL tarafından koordine edilmesini önermiş ve öneri kabul edilmişti… Nitekim, 2000 yılındaki Türkiye’deki etkinliğin ABD’de de “iz bırakması” üzerine, bu yıl bazı görevlerini gençlere devreden Mark Dubois, İstanbul’daki ABD Başkonsolosluğu’nun da desteğiyle, ÇEKÜL’ün daveti üzerine Türkiye’ye geliyor ve Dünya Günü mesajını 21 Nisan’da Istanbul’dan, 22 Nisan’da da Mudanya’dan Türkiye’den dünyaya veriyor...
Dünya Günü 2000 ve Türkiye
1990'da dünya üzerinde toplam 250 milyon kişiyi harekete geçiren Dünya Günü komitesi, 2000 yılında Seattle'daki merkezden, 184 ülkede planlanan etkinlikleri koordine ederek 5 milyar insanın Dünya Günü’ne katılımını sağladı. 2000’in teması "Temiz Enerji. Şimdi!" idi... Konu kendi içinde alt başlıklara ayrılıyordu: Akıllı Enerji, Güvenli Enerji, Akıllı Ulaşım, Temiz Yatırımlar.
Dünya Günü 2000’de, Çin, Kore, Japonya gibi ülkeler olayın kaynak ülkesi ABD’ni bile gölgede bırakacak kadar etkin ve güçlü projelerle aylar öncesinden harekete geçmişlerdi... ÇEKÜL’den oturup baktığımızda, Türkiye’de daha önce pek de o kadar bilinmeyen bu küresel projeye, doğrusu Türkiye’nin ne ölçüde olumlu yaklaşacağını düşünmedik değil... ÇEKÜL', 200 dolayında kişi, kurum ve kuruluşa bu konuda mesaj iletti. Önce sessiz bir dönem yaşandı. Ne var ki, “7 Bölge 7 Kent” projesi etrafında çevrelerine kök salan ÇEKÜL temsilcileri devreye girip, kamu/yerel/sivil birlikteliği harekete geçirilince iş birden değişti... Bu arada ÇEKÜL’ün çağrıda bulunduğu diğer sivil toplum kuruluşlarından 30 kadarı da kendi düzenleyecekleri etkinlikleri bildirdiler… Bu etkinliklerin neler olduğu Internet üzerinde başlatılan bir haberleşme listesinden günü gününe duyuruldu. Sonuçta Türkiye, üzerinde birer ya da birden fazla “Dünya Günü 2000” etkinliği düzenlenen 200’e yakın noktası ile dünya sıralamasında ilk beşe girdi...
Dünya Günü’nün Türkiye için önemi
ABD’den başlayıp dünyaya yayılan bu projenin Türkiye için ne önemi var? ABD her konuda her zaman hem ilk olumsuz adımı atan, hem de sonradan “aman” diyen ülke değil mi? Biz kendi çevremizi korumak için niçin ABD kaynaklı bir projeden medet umalım?
İşte “Dünya Günü”nün önemi bu sorunun yanıtında saklı zaten. Evet öyle. Ama bu ‘70’li gençler, ABD diye başladıkları çevre sorununun, aslında siyasal sınırlarla çevrili olmadığını ilk farkedenlerden olup, başka konularla zaman harcamadan bütün kaynaklarını bu küresel konunun küresel iletişimine yoğunlaştırdıkları için, içten ve paylaşımcı oldukları için bu kadar insan her yıl 22 Nisan’da kırlara dökülüyor... Türkiye’nin de bu ortak heyecanı hissedip, “dünyalı” olduğunu gösterdiği -belki de ilk ve tek- etkinlik bu...
Ne var ki, projenin asıl amacı aslında bir “bayram geldi-hoş geldi” havasının çok daha üzerinde ve çok daha ciddi... “Dünyanın yaşgününü kutlama” formatı, bu ciddiyete tatlı tatlı dikkat çekmek için bir vesile...
7’den 70’e her insan ve her türlü kurum için bu konuda alınacak önlemler, uygulanacak projeler, plan ve programlar orada; Dünya Günü komitesinin Web sitesinde durup duruyor. Tek yapılacak şey, o siteye (www.earthday.net) girip, onları bulundukları raflardan (!) bilgisayarlara indirmek!
Amerika’yı yeniden keşfetmeden hem de...
Dünya Günü 2001
2001'de tema “Temiz Enerji” olmakla birlikte, alt başlıkları daha farklıydı: "İnsan Hakları ve Çevre", global ısı artışı ve su seviyesinin artmasıyla doğal yaşamı tehlikeye giren, yokolma tehdidi altındaki ada hükümetlerine destek bağlamında; "Bir Ada Evlat Edinin", "Temiz Enerji Proje Sponsorlukları", "Nükleere Hayır", "Etkin Enerji Tüketimi" ve havayı kirleten motorlu taşıtlardan uzak "Araçsız Günler".
2001’de hem ABD’deki ana komite, hem ÇEKÜL, hem Türkiye’deki bütün “Dünya Günü”severler çok keyifli değildi. Ana komite keyifsizdi, çünkü, sponsorları onlara 10 yılda bir kesenin ağzını açıyorlardı dünyayı ayağa kaldırmaları için. 10. yıl, 20. yıl v.b. gibi... Yine de Japonya’da “ASAP 21” başlığıyla girişilen bir proje ilginçti. (“Action for Sustainable Asia Pacific 21”, Web adresi: http://www.asap21.org/ ) Kikuko Mizuno’nun yönetimindeki bu ekip, dünyada gelmiş geçmiş tüm “Dünya Günü” etkinliklerinin bir görsel/işitsel arşivini oluşturdu, bütün dünyadan elektronik posta ekinde görüntü ve ses kayıtları topladı... 4 gün süren bir küresel elektronik sergi ile bu görüntüleri dünyaya sundu...
Türkiye’ye gelince “kriz” yüzünden keyifsizlik had safhadaydı. Ona rağmen, önemli bir etkinlik Çorum’da gerçekleştirildi ve pek çok sivil toplum örgütünün katılımıyla iki gün süren bir sempozyumdan sonra 22 Nisan 2001’de bir “Dünya Günü 2001 Bildirgesi” yayınlandı (Bkz. http://www.cekul.org/2001/corum.asp ). Keza Kemaliye, Sivas, Gümüşhane, Konya ve Muğla Çekül Temsilcilikleri çeşitli etkinlikler düzenlediler. (Bkz. http://www.cekul.org/2001/etkin.asp ) Orman Bakanlığı, 2000 yılında ÇEKÜL’ün “7 Ağaç Ormanları” kampanyasından esinlenerek başlattığı “7+17 Dünya Günü Ormanları” için ağaç dikimlerine 2001’de de devam etti.
“Evimizi Koruyalım” ve Dünya Günü 2002
2002’nin teması bu. “Evimiz”den kasıt, “yerküre”. Bu yıl, özellikle toplu ulaşım sistemleri kullanılarak hiç değilse şehirlerdeki yaşamın daha az zarar verici olmasına dikkat çekiliyor. “Gelişmeyi Yeniden Tanımlamak” kuruluşu ile (www.redifiningprogress.org ) işbirliği içinde yapılan “Ekolojik Ayakizleri Anketi”, varolan üretim-tüketim düzeni ve günlük alışkanlıkların yaşanan çevre üzerindeki etkilerini ölçüyor. Şu anda insanların çevreye yaptığı olumsuz etkinin yerkürenin kaldırabileceğinden %30 fazla olduğu saptanmış. (Örneğin bu anketi İstanbul’da yaşayan biri olarak yanıtladığımızda, “herkes sizin gibi yaşasa bu yerküreden 6 adet daha olması gerekirdi” sonucu çıktı! Bkz: anket ) Dünya Günü komitesi, bu anketin sonuçlarını değerlendirip, Johannesburg’ta yapılacak Dünya Zirvesi’ne alternatif bir oluşumda sunacak.
2002’nin ana teması, Dünya Günü Türkiye Ulusal Koordinatörü ÇEKÜL Vakfı’nın kuruluş amacı ile çok örtüşüyor: doğal ve kültürel çevreyi, birbirinden soyutlamadan koruma ve yaşatma... İşte bu nedenle, ÇEKÜL’ün “7 Bölge 7 Kent” projesi kapsamında, Mudanya’da, içinde bulundukları doğal çevre ile birlikte bir bütün olarak ele alınıp onarılan bir dizi tarihi yapı ve bu arada ÇEKÜL Çevre ve Kültür Evi olarak hizmete girecek yenilenmiş yapının açılışının Dünya Günü ile aynı tarihte yapılması kararı alındı... Yukarıda da değinildiği gibi, bu yılın Dünya Günü’ne Türkiye’de girecek olan Mark Dubois ile, ÇEKÜL, önce 21 Nisan’da İstanbul’da, Çatalca’daki 7 Ağaç Ormanları’nda geleneksel dikim törenini yapıp, sonra 22 Nisan için Mudanya’ya hareket edecek. Bursa ve Mudanya’daki ÇEKÜL temsilcilikleri, Bursa Valiliği, Bursa Büyükşehir ve Mudanya Belediyelerinin evsahipliğinde, Mudanya’da düzenlenecek törende, halk oyunları, bisiklet yarışı, çeşitli sergiler, bir söyleşi, “7 Bölge 7 Kent” başlıklı bir dia ve Uludağ Üniversitesi ile işbirliği içinde bir belgesel gösterimi, onarımı tamamlanan eski Karakollar ve “Çekül Mudanya Araştırmaları Merkezi” olarak hizmete girecek evin açılışı gibi etkinlikler yer alacak... Ayrıca Orman Bakanı Prof. Dr. Nami Çağan da Mudanya’ya gelecek ve “7+17 Dünya Günü Mudanya Ormanları”nın ilk fidanını dikecek. Kastamonu, İzmir, Antalya, Çorum ve Tokat’daki ÇEKÜL temsilcilikleri de çeşitli etkinlikler düzenliyorlar. Mark Dubois’nın Türkiye’den vereceği Dünya Günü mesajı dahil, tüm bu etkinliklerin görüntüleri Mudanya’da toplanıp, internet üzerinden canlı olarak tüm dünyaya yayınlanacak.
Dünya üzerinde pek çok noktada insanlar öldürülürken...
Dünya üzerinde pek çok ülkede, doğal kaynaklar sorumsuzca tüketilip, atmosfere zehir saçılırken...
Dünyanın bir bölümü bu koşullara rağmen refah, geri kalanı açlık ve sefalet içinde yaşamaya çalışırken...
Son duyarlı ve namuslu insan “ben yoruldum artık” demeden, hala umut var...
Herkesi “Evimizi koruyalım” başlığı altında birleşmeye ve bu gidişi değiştirmek için önce kendi alışkanlıklarını değiştirmeye çağırıyoruz!
ÇEKÜL
-Çevre ve Kültür Değerlerini
Koruma ve Tanıtma- VAKFI
